8 เมษายน 2556 ณ บริเวณเขาน้อย อำเภอเมือง จังหวัดสงขลา นายกฤษฎา บุญราช ผู้ว่าราชการจังหวัดสงขลา พร้อมด้วยหัวหน้าส่วนราชการวางพวงมาลาถวายราชสักการะพระอนุสาวรีย์ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ายุคลทิฆัมพร กรมหลวงลพบุรีราเมศวร์ พวงมาลาทุกพวงเป็นพวงมาลาตกแต่งด้วยผลไม้ เพื่อจะได้เป็นอาหารลิงบนเขาน้อยหลังเสร็จพิธี เป็นพวงมาลาที่ไม่เหมือนที่อื่นเสร็จแล้วมีประโยชน์อีกด้วย

สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ายุคลทิฆัมพร กรมหลวงลพบุรีราเมศวร์ มีพระนามเดิมว่า พระองค์เจ้าชายยุคลทิฆัมพร บดินทรเทพนิพัทธ์ขัตติยราชกุมาร ทรงเป็พระราชโอรสลำดับที่สี่สิบเอ็ด ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และพระอัครชายาเธอพระองคืเจ้าสายสวลีภิรมย์ฯ ประสูติเมื่อวันที่ 17 มีนาคม พ.ศ. 2425 สิ้นพระชนม์เมื่อวันที่ 8 เมษายน พ.ศ. 2475 สิริพระชนมายุ 50 พรรษา เมื่อทรงเจริญพระวัย และสำเร็จการศึกษาทางด้านอักษรศาสตร์จากมหาวิทยาลัยเครมบริดส์ ประเทศอังกฤษ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพิจารณาเห็นว่า พระองค์เป็นผู้มีวิสัยทัศน์กว้างไกลและมีความตั้งพระทัยจริง ที่จะพัฒนาบ้านเมืองในภาคใต้ให้เจริญรุ่งเรือง จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้า โปรดกระหม่อมเลื่อนพระอิสริยยศเป็นลำดับ จนกระทั่งปีพุทธศักราช 2453 ทรงได้รับเลื่อนตำแหน่งทางราชการสูงขึ้น เป็นข้าหลวงเทศาภิบาล มณฑลนครศรีธรรมราช ซึ่งมีที่ตั้งศูนย์บัญชาการอยู่ที่เมืองสงขลา มีพระราชอำนาจบังคับบัญชาสูงสุด ปกครองมณฑลปักษ์ใต้ 3 มณฑลคือ มณฑลสุราษฎร์ธานี นครศรีธรรมราช และปัตตานี ให้เปลี่ยนการปกครองจากแบบเทศาภิบาล มาเป็นการรวมมณฑลขึ้นเป็นภาค พระองค์ได้รับพระราชทานพระอิสริยยศ เป็นอุปราชมณฑลปักษ์ใต้ 3 มณฑล คือ มณฑลสุราษฎร์ธานี มณฑลนครศรีธรรมราช และปัตตานี ให้เปลี่ยนการปกครองจากแบบเทศาภิบาล มาเป็นการรวมมณฑลขึ้นเป็นภาค พระองค์ได้รับพระราชทานพระอิสริยยศ เป็นอุปราชมณฑลปักษ์ใต้ ดูแลงานราชการต่างพระเนตร พระกรรณ ของมณฑลปักษ์ใต้ 3 มณฑล จนถึงปีพุทธศักราช 2468

ในช่วงเวลาที่ทรงประทับที่สงขลา และทรงใช้เมืองสงขลาเป็นศูนย์บัญชาการปกครองเมืองต่างๆ ที่อยู่ในเขตมณฑลปักษ์ใต้เป็นเวลาถึง๑๕ ปีนั้น พระองค์ทรงเป็นผู้ปกครอง ที่ข้าราชการและราษฎรรักใคร่เป็นอย่างยิ่ง ทรงตั้งอยู่ในความสุจริตและอุทิศพระองค์เพื่อราชการบ้านเมือง ทรงยึดมั่นในพระราชพิธีและประเพณีดั้งเดิม ทำให้เมืองสงขลาได้ชื่อว่า เป็นเมืองมีระเบียบแบบแผนทางพิธีการ อย่างไม่ขาดตกบกพร่อง ขณะเดียวกันทรงมีความทันสมัยในการพัฒนาบ้านเมือง ทรงคำนึงถึงความอยู่ดีกินดี และสวัสดิภาพของประชาชน ทรงโปรดให้สร้างโรงพยาบาล และทรงส่งเสริมกิจการเสือป่าและลูกเสีอ ทรงวางโครงการสร้างถนนหนทาง จากเมืองไปสู่ชนบท ทรงริเริ่มโครงการพัฒนาด้านคมนาคมในภาคใต้ และแนวพระราชดำริที่จะพัฒนาอ่าวสงขลา เช่น การสร้างเขื่อนกันคลื่นหน้ามรสุม การขุดลอกร่องน้ำลึกบริเวณปากอ่าวสงขลา เป็นต้น

จากพระราชปรีชาญาณ พระวิริยะอุตสาหะที่ทรงประกอบพระกรณียกิจอย่างเสียสละเพื่อชาวปักษ์ใต้ในอดีตทั้งปวง อันเป็นผลพวงตกทอดมาเป็นความผาสุก และรุ่งเรืองของชาวสงขลาในปัจจุบัน ปวงประชาชาวสงขลา ขอน้อมเกล้าน้อมกระหม่อม รำลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณ และเนื่องในวโรกาสครบรอบวันคล้ายวันสิ้นพระชนม์ของพระองค์ ขอชาวสงขลาร่วมกันน้อมรำลึกถึงพระเกียรติคุณและพระกรุณาธิคุณของพระองค์ ที่ทรงมีแก่ปวงพสกนิกรชาวปักษ์ใต้ทั้งมวล ขอดวงพระวิญญาณของพระองค์ ซึ่งสิงสถิตอยู่ในทิพย์วิมาน โปรดรับทราบในความจงรักภักดี ของชาวสงขลาและชาวปักษ์ใต้ทั้งมวลด้วยเทอญ.

ภาพ/ข่าว    บันเทิง  สุวรรณมณี

หัวหน้าศูนย์ข่าวหนังสือพิมพ์บ้านข่าว  เขตอำเภอเมืองสงขลา